Nooit meer een 'gezond' gewicht

OP DE DANSACADEMIE | De onschuldige droom van deze jonge danser verandert al snel in een strijd met haar eigen lichaam. Haar confrontatie met de prestatiegerichte danswereld begint op de vooropleiding. Tussen de harde opmerkingen van docenten en de onzekerheden van haar klasgenoten zoekt ze wanhopig naar bevestiging. De jaren van ongezonde obsessies met eten en trainen vervormen haar lichaamsbeeld volledig. Dit waargebeurde verhaal belicht de impact van extreme kritiek en de lange, moedige weg naar het herstellen van de connectie met het lichaam.

Voor dit verhaal leende Margriet de Rijk haar pen aan een andere danser. Dit verhaal is dus waargebeurd! Maar om de privacy van zowel de verteller als de personages te waarborgen zijn namen en details geanonimiseerd.

Op haar vijftiende staat Lieke op de weegschaal, haar hart vol dromen over een toekomst in de dans. De medische keuring, een formaliteit na twee succesvolle auditierondes, zou de laatste sleutel tot toegang moeten zijn naar de vooropleiding van de dansacademie. Haar hart klopt in haar keel. Daar staat ze dan in haar ondergoed, kwetsbaar en blootgesteld, op het koude, metalen oppervlak van de weegschaal. De topsportlocatie waar de medische keuring plaatsvindt, is klinisch en onpersoonlijk. De ruimte is wit en het is er stil, afgezien van het zachte gezoem van de tl-buizen. De weegschaal piept als de cijfers met haar gewicht verschijnen. Het klinkt haar in de oren als een veroordeling. Ze durft niet te kijken.

De arts, een man van middelbare leeftijd, kijkt naar de cijfers op het scherm en de uitslag van haar urinetest. "Je bent bijna ongesteld", merkt hij droogjes op. In die vier woorden voelt ze dat er niets over haar te verbergen valt. Hij lijkt alles te kunnen zien en weten, alsof haar lichaam een open boek is vol medische feiten en statistieken. Haar toekomst ligt in zijn handen en haar ademhaling versnelt bij de gedachte in de laatste etappe toch nog afgewezen te worden - niet op basis van haar talent of techniek maar om de genen waar ze zo weinig aan kan doen. De arts noteert haar gewicht en knijpt daarna even met een tangetje in haar huid om haar vetpercentage te meten. Ze houdt haar adem in en slikt. Hij kijkt op van zijn notitieblok en spreekt de woorden uit: "Je bent veel te zwaar om danseres te zijn, dat wordt je hele leven op dieet."

Het duizelt in Lieke’s hoofd. Niet eerder had ze twijfel ervaren over haar postuur, maar kennelijk had zij dat verkeerd gezien. Terwijl ze met trillende handen haar schoenen weer aantrekt, daalt het besef in. Haar lichaam, dat haar tot nu toe zo trouw gediend heeft en haar droom belichaamde, blijkt fout, niet te passen in ‘het plaatje’, te zwaar en ze had het zelf niet eens door. Wat is er mogelijk nog meer fout wat ze zelf niet doorheeft?

Twee weken later valt de verlossende brief op de deurmat: ze wordt toegelaten tot de vooropleiding. De start van het leven waar ze van droomde… Maar na een paar vreugdesprongetjes en de omhelzing van haar beste vriendin, valt Lieke stil. Hoe gaat ze in hemelsnaam haar te grote lichaam in de eisen van de dansacademie persen?

De opmerking van de arts wordt een intern kompas dat elke opmerking over haar uiterlijk bevestigt. "Wat kom jij hier doen? Je bent veel te lelijk en veel te dik voor deze school!" zijn de eerste woorden van een nieuwe klasgenoot. En tijdens de lunch zegt een docent: "Zou je die boterham wel eten? Je hebt nog genoeg babyvet als reserve om op te teren."

Met al haar vuur voor het vak besluit ze heel hard haar best te doen om in het plaatje te passen. Ze traint keihard en eet amper. De kilo's vliegen eraf en de complimenten stromen binnen. Het hard trainen doet haar figuur goed, en het amper eten loont: binnen een paar maanden ziet ze er volledig anders uit.

Maar haar puberende lichaam verzet zich. In de balletstudio, in de kleedkamer en zelfs in de weerspiegeling van de ramen op de wandelgangen wordt ze non-stop geconfronteerd met haar nieuw vormende rondingen. "Heb jij vandaag al gegeten?" fluistert klasgenoot Suze met een gespannen lach, terwijl ze haar pas wat vertraagt om haar spiegelbeeld te checken. "Nee, alleen een appel", antwoordt Lieke. Haar maag knort zachtjes. "Goed zo. Dat is pas zelfbeheersing. Morgenochtend weeg je vast minder", complimenteert Suze haar.

Lieke is dit soort gesprekken al lang gewend. In de kleedkamer, de lucht zwaar van de douche, deodorant en spanning, vergelijken de meisjes elkaars heupen, borsten en dijen. Ze probeert zowel haar buik als haar jaloezie te verbergen wanneer ze haar t-shirt verwisselt. Niemand zegt het, maar ze ziet heus wel hoe bewonderend de anderen kijken naar de uitstekende heupbotten, sleutelbeenderen en ribben van Jasmijn. Hoe dunner (en hoe hongeriger), hoe meer bewondering je krijgt…

Tussen de balletlessen door krijgt Lieke discreet een notitieboekje toegeschoven van Annabel. Die heeft ergens gehoord dat je meer vet verbrandt als je slaapt zonder dekbed. In het schriftje staan de data voor en nadat Annabel zonder dekbed is gaan slapen en het gewicht de volgende ochtend: het scheelde toch maar weer 100 gram. Daarnaast staan er nauwkeurige notities over de gegeten calorieën. IJverig om ook tips te kunnen bijdragen, brengt Lieke haar uren na school door in de bibliotheek met het doorspitten van boeken over voeding, fitness- en dieetbladen die ze heeft verzameld.

Elke docent lijkt wel te vinden dat ze af moet vallen, maar geen van hen vertelt haar hoe. Lieke voelt zich overgeleverd aan hun grillen. Hun opmerkingen galmen als mantra’s door haar hoofd: "Laat je emoties thuis", "Ik wil perfectie zien!”, "Er is geen plek voor twijfel", "Jouw onzekerheid kost me tijd”, "De concurrentie slaapt niet, waarom jij wel?", "Morgen verwacht ik perfectie", "Vandaag was een mislukking", "Waarom sta je stil - is het omdat je brein leeg is?", "Dit is mijn tijd, verspil het niet met jouw onzin”, "Dit is geen plek voor 'volslanke' dansers. Je silhouet is je grootste obstakel", “Morgen ben je eigenlijk al te oud!”

Er is nooit even tijd om te rusten en te reflecteren. Ze heeft altijd een gevoel dat ze achter de feiten aan loopt, want als danser moet je pieken als je jong bent, dus liever gisteren dan morgen. Het einddoel is het enige dat telt en dat kan niet snel genoeg komen. De onuitgesproken boodschap is duidelijk: voldoe je niet aan het ideaalbeeld, dan werk je niet hard genoeg.

…

Op haar twintigste, als Lieke eindelijk op de hbo dansacademie zit, heeft ze tijdens een summer intensive in Barcelona de beste dansles van haar leven. Ze realiseert zich pas halverwege dat ze nauwelijks iets verstaat van de uitleg van de docent. Zo in sync is ze met de energie van de groep, dat ze alles moeiteloos volgt. Extatisch laat ze zich na de les op haar rug vallen, het dansgeluk nog nagolvend in haar lichaam. Terwijl de docent de lichten dimt probeert Lieke woorden te geven aan haar gevoel. Wat maakte deze les zo levendig, zo verbindend? Waardoor voelt ze zich toch zo… verliefd? Is het de warmte van de Spaanse cultuur, de verfrissende stijl van de docent, de verrassend vrolijke muziek? Pas wanneer ze weer opstaat om haar haren te doen en nergens haar spiegelbeeld kan vinden, begrijpt ze het. Ze heeft net drie uur zonder spiegel gedanst en is geen seconde bezig geweest met de vraag of haar billen niet te veel uitsteken in haar weinig verhullende legging.

Voor het eerst sinds jaren staat ze weer in contact met die kleine tienjarige Lieke die zorgeloos en met haar hoofd in de wolken door de balletzaal huppelt. Wat zou ze haar graag spreken, behoeden voor de tijd die komen ging… Tijdens haar laatste wandeling door Park Guëll kijkt Lieke met nieuwe ogen terug op de afgelopen jaren. Nu pas beseft ze in welke mate haar danspassie werd getemperd door de obsessies van het giftige klimaat van haar opleidingen. Niet omdat de liefde minder werd, maar omdat ze steeds minder de verbinding met haar eigen lichaam kon ervaren. De dans, die ooit een uitdrukking was van haar diepste innerlijke vuur, werd een eindeloze strijd. Uiteindelijk bleef alleen pure wilskracht over, waarop ze doorging, stap voor stap. Maar zelfs die wilskracht was vooral iets rationeels, nauwelijks verbonden met haar danshart.

Bij de entree van het nieuwe schooljaar stuit ze in de wandelgangen op de coördinator van de vooropleiding. Vastbesloten om het dit jaar anders te doen, besluit ze dat het tijd is voor confrontatie. Ze voelt zich verantwoordelijk voor de kleine Lieke die ze sinds Barcelona niet meer van haar netvlies krijgt. Het is dankzij haar beschermingsdrang voor dit kleintje dat ze de moed vindt om naar de coördinator toe te stappen. "Ik moest je spreken", begint ze. "Ik heb me altijd afgevraagd... Zagen jullie toen niet hoe slecht het met mij ging?" De coördinator doet haar best om verbaasd te klinken. "Wat bedoel je?" vraagt ze, maar haar blik is alwetend. Lieke houdt voet bij stuk: "Ik was in heel korte tijd extreem veel afgevallen. Ik heb altijd het gevoel gehad dat ik achter de feiten aanliep. Ik nam zoveel extra danslessen, elke week, en ik at soms dagenlang bijna niets. Zagen jullie dat echt niet?"

De coördinator haalt haar schouders op. "Ach joh. Je zocht gewoon aandacht. Daar doen wij niet aan", zegt ze met een vlakke stem. Verbijsterd kijkt Lieke toe hoe de coördinator wegloopt. Dan haalt ze diep adem en legt haar hand op haar hart. “Het is oké,” fluistert ze tegen haar jongere zelf. “Je bent veilig nu. Het is niet jouw schuld. We gaan het anders doen vanaf nu, let maar op.” Diezelfde middag nog schrijft ze zich in bij een psycholoog. Jaren aan vallen en opstaan volgen, met een nieuwe stip op de horizon: niet objectief de beste danser zijn (voor zover dat al bestaat), maar haar eigen beste zelf.

…

Op haar 34e voelt Lieke zich kerngezond. Ze heeft gebroken met de kant van de danswereld die haar klein hield en ze heeft zich losgemaakt uit het giftige klimaat. Die ochtend, terwijl ze haar dochter afzet bij school, spreekt ze de juf aan. "Ik heb nog een mooie broek voor je, meer jouw kleur dan de mijne." De juf kijkt verrast op.

Trots houdt Lieke de broek omhoog. Het is een prachtig exemplaar, zo eentje die heerlijk zit, maar waarvan ze weet dat de kleur haar niet flatteert. Bij juf Janna zal die kleur fantastisch staan, en ze hebben bovendien hetzelfde postuur. Ze glimlacht bij de gedachte. "Een broek voor mij? Weet je het zeker?" vraagt juf Janna, met een onpeilbare blik. "Jazeker!" beaamt Lieke. "En mocht je hem niks vinden, geef je hem gewoon aan iemand anders of doe je hem in een kledingcontainer."

Wanneer Lieke die avond op de bank haar vriend vertelt over het gebrekkige enthousiasme van juf Janna, barst hij in lachen uit. "Wat?!" proest hij, "Heb jij een broek van jou aan juf Janna gegeven?!" Pas wanneer hij de ontredderde blik in Lieke’s ogen ziet, begrijpt hij dat ze serieus is. "Maar lieverd..." begint hij voorzichtig. "Die broek past haar van haar leven niet. Ze is echt fors. Jij past zeker twee keer in haar!"

Lieke’s glimlach verdwijnt als sneeuw voor de zon. Ze voelt hoe het wringt in haar buik wanneer de pijnlijke waarheid zich opdringt. Haar perceptie van haar eigen lichaam en de lichamen van anderen is compleet vervormd. In haar ogen is ze nu dat ze volwassen is en niet meer constant op dieet, eigenlijk ‘te dik’. Ze heeft helemaal niet door hoe slank ze in werkelijkheid nog steeds is. Het is een keiharde confrontatie met een diepgewortelde onzekerheid en schaamte.

Er gaat opnieuw een knop om. Vanaf nu is de prioriteit: de verbinding herstellen met haar lichaam zoals dat écht is en voelt - en niet zoals ze denkt dat het eruitziet. Ze volgt opleidingen tot haptonoom en lichaamsgericht psychotherapeut. En ze leert woorden te geven aan wat ze heeft meegemaakt: de constante prestatiedruk en ongezonde beloningsdrang hebben haar biologische behoeften en stressresponssysteem al die tijd overbelast.

Haar herstel krijgt vleugels wanneer ze begint met lesgeven aan beginners en kinderen. In hen herontdekt ze de puurheid van beweging zonder oordeel. Haar honger naar kennis leidt tot nieuwe studies die haar oude, beschadigde verhaal herschrijven. Ze confronteert de diepe schade en leert dat het proces belangrijker is dan het einddoel. Met de wijsheid van nu beseft ze dat niet alleen de omstandigheden, maar ook haar eigen onzekerheid een rol speelden. De omgeving was zeker giftig, maar zij was daar kennelijk ook vatbaar voor. Met dat inzicht, en de wetenschap niet eigenhandig de wereld te kunnen veranderen, helpt ze nu jongeren om weerbaarder te worden. Want hoewel de danswereld langzaamaan iets veiliger lijkt te worden, staat daartegenover de eindeloze stroom aan thinspiration - foto’s van uitstekende botten of sportschool hypes voor de perfecte billen, waarmee jonge meiden dagelijks worden overspoeld op social media.

…

Op haar 40e weet ze zeker: haar liefde voor dans bleek alleen te zijn getemperd, maar nooit gedoofd. Dans is een middel geworden om te helen, en haar ervaringen een inspiratiebron om anderen te helpen. En ze danst nog steeds professioneel, bij een choreograaf die haar heeft geselecteerd om hoe ze is, niet om hoe ze moet worden. In plaats van zichzelf in noodtempo naar een slopende dansfrase te voegen, ging de auditie over presence, persoonlijkheid, improvisatie en binding met het thema van de voorstelling: het doorbreken van keurslijven.

In de repetitiestudio wordt ze omhuld door de vertrouwde geur van stof en zweet.. Ze probeert een simpele grand plié te maken, maar haar knieën en bovenbeenspieren protesteren onmiddellijk en de vermoeidheid na dagen repeteren is voelbaar. Uitgeput en leeg voelt ze haar lichaam haperen, de stemmen van vroeger steken even de kop op: “Je doet niet genoeg je best.” In die totale leegte herinnert ze zich de snerpende uitspraak van die arts: "Je bent veel te zwaar."

Dit keer echter, terwijl ze met een hand op haar buik en een hand op haar borst haar ademhaling herpakt, voelt ze dat het een compleet andere betekenis heeft gekregen. Voor het eerst kan ze nu voelen dat het niet meer om de kilo’s op de weegschaal gaat, maar om de emotionele ballast die ze nog steeds meedraagt – de druk om te presteren, de angst om niet goed genoeg te zijn. Dat is het gewicht dat ze kwijt moet raken.

Terwijl ze zich dieper in de ontspanning van haar heup laat zakken, haar achilles zich verlengd als gevolg van het ontspannen van haar voorvoet, voelt ze hoe haar lichaam verzacht en haar schouders ontspannen. Ze ademt diep in en voelt de aarding. Zonder te forceren, probeert ze de grand plié opnieuw. Haar beweging is zoveel soepeler dan ze had verwacht, ze ervaart een onverwachte ruimte in haar lijf, ondanks de beperkingen die het ouder worden met zich meebrengt. Ze is niet langer constant aan het vechten om iets te bereiken. Eigenlijk staat ze versteld van wat haar nog lukt, en vooral het gemak en het plezier waarmee ze dit nu bewerkstelligt. De harde lessen van vroeger zijn getransformeerd tot dit ene inzicht, dat ze nu met haar hele lichaam begrijpt: je hoeft niet te vechten, je hoeft alleen maar te zijn.

OP DE DANSACADEMIE

Hoe heb jij jouw tijd op de dansacademie ervaren? Voor vele studenten is dit niet enkel een mooie tijd. Soms komt pas jaren later het besef dat bepaalde ervaringen traumatisch waren. Om deze persoonlijke en kwetsbare verhalen te kunnen vertellen, lenen onze redacteuren hun pen en hum stem aan andere dansers en docenten. Zo wil Dansdocent.nu bijdragen aan de groeiende aandacht voor het fysieke, mentale én emotionele welzijn van dansers en van studenten op dansopleidingen.

Wil jij ook jouw verhaal over de dansacademie delen en laten vertellen door ons? Neem dan contact met ons op!

Lees of luister ook...