Gezonder leven? Kijk eens naar je hobby's en relaties, in plaats van je blind te staren op je voeding

GEZONDHEID & WELZIJN | Als we praten over voeding, denken we aan het eten op ons bord. Maar voor een gelukkig leven is er meer nodig dan gezond eten. In dit artikel vertelt health coach Saskia de Badts hoe je lekkerder in je vel kunt zitten door te kijken naar alle andere dingen die je blij maken en energie geven, zoals hobby's en relaties. Als je die aspecten van je leven in balans brengt, zul je merken dat ook gezond eten makkelijker wordt.

Diëten om dun te zijn

Tot vijf jaar geleden draaide alles in mijn leven om diëten en mijn ultieme wens om dun te zijn. Jarenlang - en ik ben nu 53 jaar - was ik ervan overtuigd dat dun zijn gelijkstond aan ‘mooi’ gevonden worden, de beste danser zijn en bewonderd worden door iedereen. Hoewel ik diep van binnen wel wist dat er meer in het leven was, kon ik me er nooit toe zetten om mijn aandacht ergens anders op te richten. Mijn dagen waren gevuld met constant diëten en obsessief denken over hoe ik eruit zag.

Hierdoor had ik niet echt lol in het leven of in het dansen. Pas op latere leeftijd begon ik in te zien dat er meer was dan alleen mijn uiterlijk en wat ik at. Terugkijkend ervaar ik nu toch vooral verdriet over het feit dat ik niet genoeg plezier heb gehad op de momenten zelf. Ik heb heel veel mooie dingen mogen doen en ben daar heel erg trots op, maar het gevoel van er niet goed genoeg uit hebben gezien overheerst. En dat is iets waar ik alle jonge dansers voor wil behoeden! Zelf heb ik nooit begeleiding gehad. Wij hadden op de dansopleiding destijds wel anatomieles, maar verder werd over welzijn niet gesproken.

Tegenwoordig is er gelukkig op dansopleidingen en sociale media steeds meer aandacht voor de gezondheid van dansers. Maar ik zie in mijn coachingspraktijk dat dansers zelf toch vaak vooral naar voeding kijken. Mij wordt regelmatig om dieetadvies gevraagd en dan graag een quick fix om snel af te vallen. En dat is jammer, want gezondheid en welzijn gaat om zoveel meer dan alleen voeding en gewicht!

Zelf heb ik dat op de moeilijke manier geleerd. Hoewel voeding een belangrijke rol speelt in hoe we ons voelen en hoe ons lichaam functioneert, heb ik tijdens mijn opleiding tot health coach (eindelijk!) ontdekt dat er méér is. Dit inzicht heeft mijn leven compleet veranderd...

Eye opener

Tijdens een van de lessen van mijn opleiding tot health coach vertelde een gastdocent een verhaal dat voor mij echt een eye opener bleek.

Het ging over een arts die tegen een cardioloog zei dat er in zijn dorp niet of nauwelijks hartproblemen waren. Vrijwel iedereen overleed aan ouderdom. De cardioloog onderzocht samen met een team wat er zo speciaal was in dat dorp. Hij kwam er gaandeweg achter dat de mensen vet aten, wijn dronken en vaak ook rookten. Hij is toen naar hun genen gaan kijken, maar hier vond hij niets bijzonders. Toch waren deze mensen veel minder vaak ziek dan mensen uit een gemeenschap die iedere ochtend keurig hun groene smoothies dronken, veganistisch leefden en mediteerden - een groep mensen die ogenschijnlijk heel erg gezond bezig was. Na langdurig onderzoek kwamen de onderzoekers erachter dat de eerste groep zich bevond in een staat die ‘relaxation response’ heet. Terwijl de mensen in de tweede groep veel stress ervaarden.

De eerste groep, die volgens de bekende medische standaarden ‘ongezond’ zou zijn, woonde in een gemeenschap waar mensen een baan hadden waar ze blij mee waren. Als een kind ziek was en iemand had oppas nodig, dan waren er altijd ouderen die op het kind konden passen. Als ze thuiskwamen van hun werk, dan gingen ze altijd even langs bij een van de mensen in de gemeenschap, gezellig een drankje drinken, of ze aten samen met meerdere generaties aan tafel. Ze ondernamen samen diverse activiteiten, vanuit de kerk, of in een ander soort verenigingsverband. Oudere generaties leefden samen met de jongere. Er was weinig eenzaamheid en iedereen was er voor elkaar.

Leden van de ‘gezonde’ groep hadden stress om hun carrière. Ze hadden stress over hun uiterlijk, stress over kinderopvang, stress om hun positie in sociale kringen, stress over hun financiën. Ze leefden kortom, ondanks gezond eten en veel bewegen, in een constante staat van stress. In het Engels noemt men dat ook wel de fight or flight mode. Bij deze groep mensen had ‘gezond zijn’ dus helemaal niets met voeding te maken. Want hoewel ze gezond aten, waren ze toch heel ongezond bezig.

De relaxation response

Even wat theorie… De relaxation response is de tegenhanger van de flight or fight response, die in werking treedt op het moment dat we onder druk staan. Door stress wordt ons sympatische zenuwstelsel geactiveerd, dat is ons gaspedaal. Dan stijgt onze bloeddruk en hartslag, vernauwen de bloedvaten, verhoogt de spierspanning en zijn we klaar om in actie te komen. Dat is superhandig als je in echt levensgevaar bent, maar ons lichaam maakt geen verschil tussen echt (levens)gevaar of de stress die je ervaart al je dagelijkse zorgen. Zoals dat je dun wilt zijn en de daarbij horende dieetstress.

De relaxation response is een andere naam voor wanneer het parasympathische zenuwstelsel geactiveerd wordt. Die brengt je lichaam tot rust: je bloeddruk en hartslag dalen, en je spieren en organen krijgen voldoende bloed en zuurstof. Dit deel van het zenuwstelsel zorgt dus voor lichamelijke ontspanning en herstel. Bij een gezond dagpatroon is er balans tussen de sympathische en de parasympathische activiteiten. Inspanning en stress worden afgewisseld met ontspanning en rust.

Het sympatische en parasympathische zenuwstelsel zijn onderdeel van het autonome zenuwstelsel. Oftewel, dat deel van het zenuwstelsel dat automatisch en zonder dat we daar bewust van zijn allerlei processen in ons lichaam regelt. Maar dat betekent niet dat we hier geen invloed op kunnen uitoefenen…

De term Relaxation Response of ‘ontspanningsreactie’ is bedacht door Dr. Herbert Benson. Hij is professor, auteur, cardioloog en oprichter van het Mind/Body Medical Institute van Harvard. Hij definieert deze reactie als ons persoonlijke vermogen om het lichaam aan te moedigen chemicaliën en hersensignalen af te geven die de spieren en organen vertragen en de bloedtoevoer naar de hersenen vergroten. Kortom, je kunt dingen doen om het parasympathische zenuwstelsel te activeren. Zoals mediteren!

Eenzaamheid

Stressen om gezonde voeding kan dus ongezonder zijn dan ongezond eten maar daar ontspannen mee omgaan. Door dit verhaal van mijn docent ging ik nadenken over waar ik gelukkig van word.

Ik kwam erachter dat ik enorm geniet van het opdoen van nieuwe kennis. Door een opleiding te kiezen, elimineerde ik de verveelmomenten uit mijn leven en raakte ik enorm geïnspireerd. Hierdoor vielen ook mijn voedingspuzzelstukken op hun plek. Want de negatieve gevoelens die ik had, waar ik vaak op reageerde met veel en/of ongezond eten, verminderden. Door een opleiding te gaan volgen verveelde ik me niet meer. Door meer af te spreken met vriendinnen voelde ik me minder eenzaam, door met hen leuke dingen te doen voelde ik me blij. Dit resulteerde in een normaal eetpatroon waar ik verder helemaal geen stress meer over had.

Verstoord eetgedrag en eetstoornissen zijn ingewikkelde mentale problemen. Ik dacht altijd dat het ging over het willen voldoen aan een bepaald schoonheidsideaal, maar dat is maar een stukje van het verhaal. In werkelijkheid worden deze problemen aangedreven door zoveel meer. Zoals een laag zelfbeeld, weinig zelfvertrouwen, angst om afgewezen te worden, streven naar perfectie, depressie en het onderdrukken van emoties. Eetstoornissen kunnen ontstaan door de behoefte aan controle en stabiliteit. Het is dus belangrijk om te kijken naar deze oorzaken. Bij mij was het ook vaak een kwestie van niet weten hoe te moeten dealen met bepaalde emoties, situaties en verliezen van controle.

Ik heb me persoonlijk nog nooit zo goed gevoeld als nu. Het niet meer 24/7 nadenken over voeding, maar leuke dingen doen met leuke mensen is waar het me nu om gaat - en dat geeft een enorm fijn gevoel! En ook in mijn coachingspraktijk zie ik vaak dat coachees in eerste instantie een voedingsdoel hebben, maar er gaandeweg erachter komen dat het ‘probleem’ om heel iets anders gaat. En wanneer ze daaraan werken, ontstaat er ook balans op het gebied van voeding.

Jonge dansers

Jonge dansers zijn vaak heel perfectionistisch en focussen zich volledig op het verbeteren van hun techniek. Soms vergeten ze daardoor andere belangrijke dingen in het leven, zoals relaties met vrienden en familie die dan op de tweede plaats komen. Het intensieve dansleven vol concurrentie kan veel stress veroorzaken. Een gebrek aan sociale contacten buiten een dansleven maakt het dan extra stressvol, want je wordt nooit afgeleid uit die danswereld. Maar om succesvol op het podium te zijn, is het nodig om een gebalanceerd leven te leiden, waarbij je ook aandacht besteedt aan je mentale, emotionele én sociale behoeften.

Gezondheid en welzijn zijn ingewikkeld en worden beïnvloed door verschillende factoren. Waaronder opleiding, carrière, financiën, relaties en nog veel meer. Het is belangrijk om al deze zaken mee te nemen bij het nastreven van een gezond leven. Dit betekent dat je bewust moet zijn van, en tijd moet besteden aan, alle aspecten van je leven die invloed hebben op je welzijn. Het kan bijvoorbeeld inhouden dat je tijd vrijmaakt voor ontspanning, leuke dingen doen met vrienden, een cursus doen of een andere manier van beweging oppakken.

Het nastreven van een carrière in dans mag niet ten koste gaan van je algehele welzijn. Op zich zijn het nastreven van doelen en het verbeteren van je vaardigheden belangrijk en in zeker zin zelfs goed voor je welzijn. Maar alleen als je voorkomt dat je jezelf uitput of schade toebrengt door te veel nadruk te leggen op één aspect van je leven. Een gebalanceerde aanpak is essentieel om zowel fysiek als mentaal gezond te blijven. Als je meer tijd in je leven spendeert aan dingen doen waarvan je blij wordt en waar je energie van krijgt (buiten het dansen), dan heeft dat ook effect op je eetpatroon en je relatie met voeding.

Oké, klinkt logisch, maar makkelijker gezegd dan gedaan! Wil je weten hoe jij meer balans kan creëren om je gelukkiger te voelen en minder focus op alleen eten te hebben? Lees dan verder!

Primary food

Als danser (en als mens) hangt je gezondheid en succes dus van veel meer dingen af dan alleen van wat je eet en hoeveel je traint. Deze gedachte wordt samengevat in de Engelse term ‘primary food’. Wat je eet is je ‘secondary food’ en onder andere hobbies en relaties zijn je ‘primary food’. Dus als je denkt aan welzijn, moet daar eerst je focus op liggen! Maar helaas focussen veel jonge dansers - net zoals ik vroeger - te veel op hun dieet.

Ik hoorde voor het eerst over primary food tijdens mijn opleiding tot Health Coach bij The Institute of Integrative Nutrition® (IIN®) in New York City. Joshua Rosenthal is de oprichter en directeur van die opleiding. Hij schreef naast het boek: Integrative Nutrition: Feed your hunger for Health & Happiness, ook het boek The Power of Primary Food. Het opleidingsinstituut IIN® bestaat al meer dan dertig jaar en in die tijd is primary food een van de kernbegrippen van hun opleidingen geworden. Hier wat voorbeelden van primary food:

Emoties: Hoe je je voelt en hoe je met emoties omgaat, is ontzettend belangrijk. Als je gelukkig en positief bent, heeft dat een enorme impact op je dansprestaties. Tijdens de coronacrisis ben ik erachter gekomen dat wandelen met vriendinnen en praten over mijn emoties voor mij enorm waardevol is.

Relaties: Het hebben van voor jou fijne relaties, kan je dansen positief beïnvloeden. Ik zorg ervoor dat ik uit de buurt blijf van negatieve mensen. Ik zoek bewust mensen op waar ik blij van word en laat degenen die me eerder energie kosten dan opleveren links liggen.

Beweging: Natuurlijk gaat dansen over beweging, maar ook andere sporten dragen bij aan je kracht en uithoudingsvermogen, en kunnen je naast dans heel veel plezier geven wat je weer helpt een betere danser te zijn. Soms juist door even te bewegen zonder dat je aan specifieke technische doelen werkt. Toen ik geblesseerd was, heb ik gezocht naar andere manieren van bewegen en heb zo leren suppen en ik ben weer gaan skaten.

Carrière: Een carrière die bij jou past en aansluit bij je persoonlijke passies en talenten is van essentieel belang voor je algehele welzijn, het motiveert en geeft je energie. Ook al ben ik enorm goed in organiseren en managen, ben ik er nu achter gekomen dat coachen mij echt helemaal op het lijf geschreven is. Ik word er enorm blij van.

Financiēn: Financiële stabiliteit kan ook veel rust geven, waardoor je minder stress ervaart en je meer kunt concentreren op de dingen die echt belangrijk voor je zijn. Ik heb er mijn hele leven altijd voor gezorgd dat ik voldoende geld had. Ik moest daar vaak hard voor werken, maar het gaf wel rust. Dit is natuurlijk als freelance danser of dansdocent niet altijd makkelijk! Maar het kan soms wel een uitkomst zijn om te kijken of je op een andere manier wat bij kunt verdienen. Dat neemt dan wel tijd weg van het dansen, maar het neemt ook veel zorgen weg.

Bovenstaande gebieden vallen allemaal onder de noemer primary food. Het is niet het eten wat op je bord ligt, maar het zijn wel allemaal zaken die je kunnen ‘voeden’ als je er aandacht aan besteed.

Oefening: Levenswiel

Tijd om te bepalen aan welk gebied je op dit moment de meeste aandacht zou willen (of moeten!) schenken. Daarvoor is het eerst nodig om inzicht te krijgen in welke aspecten van je leven nu minder lekker lopen. Want daar ligt de hoogste prioriteit om dingen anders aan te gaan pakken.

Je kan die zelfreflectie op verschillende manieren doen. Ik heb hier gekozen voor een oefening met het levenswiel. Zelf ben ik heel erg visueel ingesteld en het beeld van een soepel lopend wiel spreekt mij, en meerdere van mijn coachees erg aan. Je kan in een oogopslag zien waar de ‘slag’ in je wiel zit waardoor deze niet lekker loopt.

Het Levenswiel (zie het plaatje hierboven) wordt vaak gebruikt als een leuk en nuttig hulpmiddel voor coaching en het stellen van doelen. Het doel van het Levenswiel is om te begrijpen hoe je je tijd besteedt en hoe blij je bent met de verschillende aspecten in je leven. Het helpt je om te kijken wat je nu doet en hoe je meer blijheid uit je leven kan halen. Met hulp van het Levenswiel kan je je leven in kaart brengen en gerichte stappen zetten om je levenskwaliteit te verbeteren. Dit ga je doen:

Stap 1: Maak er tijd voor

Ga naar een rustige plek waar je kunt nadenken.
Pak een vel papier en een pen.

Stap 2: Teken het Levenswiel

Teken een grote cirkel op het papier.
Verdeel de cirkel in 10 stukken, als een pizza. Elk stuk staat voor iets belangrijks in je leven.
Of download en print deze template.

Stap 3: Benoem de levensgebieden

Schrijf in elk stuk van de cirkel dingen die voor jou belangrijk zijn. Dat zijn normaal gesproken: Werk/Carrière, Financiën, Gezondheid, Familie, Relaties, Persoonlijke Groei, Vrije Tijd/Recreatie, en Spirituele Ontwikkeling.

Stap 4: Beoordeel de belangrijkheid

Ga door elk van de 10 stukken en denk na over hoe belangrijk dat deel van je leven nu voor je is.
Zet een stip op een schaal van 1 tot 10. 1 is dichtbij het midden, 10 is ver naar buiten toe.

Stap 5: Verbind de stippen

Trek lijnen tussen de stippen in elk stuk om een soort sterrenpatroon te maken. Sommige delen zullen misschien dichter bij het midden zijn, andere verder weg.
Het ideale, gebalanceerde patroon ziet eruit als een web, ongeveer even groot aan alle kanten. Jouw web is waarschijnlijk wat scheef naar één kant, of heeft een aantal scherpe punten. Daaraan kun je meteen zien welke delen van je leven meer aandacht nodig hebben!

Stap 6: Denk na en maak een plan

Kijk naar het Levenswiel en bedenk wat je opvalt.
Bedenk welke gebieden je meer aandacht wilt geven en waar je evenwicht wilt herstellen.
Bedenk wat je kunt doen om die gebieden te verbeteren.

Stap 7: Stel doelen

Schrijf duidelijke doelen op voor de gebieden die je wilt verbeteren.
Breek deze doelen op in kleinere stappen en bepaal wanneer je deze wilt bereiken.

Stap 8: Volg je voortgang

Houd bij hoe je het doet en pas je doelen aan als dat nodig is.
Doe deze oefening regelmatig om je vooruitgang in de gaten te houden en je leven in balans te houden.

Het Levenswiel is een handige manier om na te denken over wat belangrijk voor je is en hoe je je leven in balans kunt brengen.

Vragen aan jezelf

In aanvulling op het Levenswiel kun je jezelf onderstaande vragen stellen om meer bewustwording te krijgen:

Wat gaat er goed in mijn leven op dit moment?
Wat is het meest dringende waar ik iets mee wil op dit moment?
Welke angsten weerhouden mij van het nemen van de volgende stap?
Wat is mijn grootste uitdaging op dit moment?
Welke emoties kan ik identificeren?
Op welk gebied loop ik vast?
Waar ben ik dankbaar voor?
Wat zou ik bereid zijn om te doen? Wat zou hiervoor nodig zijn?
Hoe zou een succesvol leven er voor mij uitzien?
Wanneer ben ik in mijn ogen geslaagd in het leven?
Hoe zou steun er voor mij uitzien?

De antwoorden op deze vragen in combinatie met de uitkomst van je levenswiel geven je een goed beeld van wat je kan doen om balans te creëren.

Selfcare

Eigenlijk kunnen alle onderdelen van het levenswiel onder één grote noemer geplaatst worden: selfcare. Het is vaak zo vanzelfsprekend om er voor anderen te zijn, maar wat doe je eigenlijk voor jezelf? Je kan op het toneel of in de studio als docent nog zoveel inlevingsvermogen en acteertalent hebben, als je niet goed in je vel zit, is dat echt te zien. Iedereen wil een fijn, gelukkig en gezond leven en daar hoort ook voor jezelf zorgen bij.

Bij mij staat selfcare tegenwoordig met stip op nummer één. Voorheen haalde selfcare de lijst niet eens. Het is nu echt niet zo dat je iedere dag een massage moet gaan boeken, maar een keer per maand is toch echt wel een must wat mij betreft. En waar ga ik dan heen: Doctor Feelgood En wat ook een hele fijne is om in de relax mode te komen en voor jezelf te zorgen: mani, pedi :)

Verder is het natuurlijk helemaal up to you, maak een lijst van alles waar jij intens blij van wordt en go for it. Een gezonder en gelukkiger leven draait niet alleen om wat er op je bord ligt, maar ook om de balans in alle andere aspecten van je leven. Ga op zoek naar wat je blij maakt en energie geeft, en je zult merken dat gezonder eten vanzelf een plekje vindt.

Bronnen

De Badts, S. (2021). SPITZ. Soest, Nederland: Boekscout.
De Online Psycholoog. (2021, 3 juni). Het gaat niet alleen over eten: Wat hebben eetstoornissen met elkaar gemeen? Geraadpleegd op 8 oktober 2023.
Mindfulness.nl. (z.d.). Relaxation Response. Geraadpleegd op 8 oktober 2023.
Psychologytools. (z.d.). Fight Or Flight Response. Geraadpleegd op 7 september 2023.

Rosenthal, J. (2017). The Power of Primary Food: Tools for Nourishment Beyond the Plate. New York, Verenigde Staten: Integrative Nutrition Inc.
Toolshero. (z.d.). Wheel of Life: de uitleg. Geraadpleegd op 8 oktober 2023.

GEZONDHEID & ANATOMIE

Er wordt steeds meer (sport-)wetenschappelijk onderzoek gedaan binnen de dans. Helaas vinden deze inzichten vaak niet direct de weg naar de praktijk. Dat is zonde! In de rubriek Gezondheid & Anatomie worden wetenschappelijke bevindingen daarom vertaald naar praktische tips die jij als dansdocent kunt toepassen binnen je lessen. Ontdek hoe je de dansprestaties van je leerlingen kunt verbeteren en hoe je blessures kunt voorkomen.