Jongeren die op het schoolplein een line dance doen. Foto van Unsplash.

MUZIEK & LESMATERIAAL | Danslessen geven in het voortgezet onderwijs is best een uitdaging. Vooral aan brugklassers! Want niet iedereen vindt dansen leuk en sommigen vinden het zelfs ronduit eng. Hoe pak je dat aan? In dit artikel deelt Mirjam Schmidt haar lesprogramma voor de danslessen die zij in de brugklas geeft. In 6 lessen neemt zij haar leerlingen mee op dansreis rondom de wereld, waarbij ze iedere les een andere dans leren. Zoals de samba, gumboot, en flamenco.

Wek de interesse met werelddans!

Het schooljaar is alweer begonnen en de kennismakingslessen met de brugklassers zitten erop. Bij het verschijnen van dit artikel zijn de leerlingen op de middelbare scholen waar ik lesgeef, gewend aan hun nieuwe klasgenoten. En hopelijk zijn ze bijgekomen van de schrik: er moet namelijk ook af en toe gedanst worden op de scholen waar ik de danslessen verzorg!

Dat is voor de ene leerling heerlijk en voor de andere leerling heel spannend. Want dansen in bijzijn van je klasgenoten is toch best een ding. Sommige leerlingen voelen zich heel kwetsbaar. Maar met de juiste methodiek en een afwisselend programma kom je een heel eind. Zelf geef ik al meer dan vijftien jaar danslessen in het voortgezet onderwijs. Daarom deel ik in dit artikel graag mijn lesplan en tips voor het geven van danslessen aan brugklassers.

Verwacht met een volledige brugklas op een middelbare school niet dat je veel vette choreografieën kunt maken. Je bent meer docent dan choreograaf. Alle verschillende dansniveaus zitten bij elkaar in één klas. Hoe bereik je de leerling die zich kwetsbaar voelt in een dansles? En hoe breng je de al ervaren leerling naar een hoger niveau? Vooral als deze samen in dezelfde klas zitten, kan dit een flinke uitdaging zijn! Bereid je voor op opmerkingen als: “Ik ga écht niet dansen”, “Wáárom moet ik dansen?”, en “We gaan toch niet ook óptreden?”

Zie dan nog maar enthousiast te starten met je dansles.

Humor & laagdrempelig

Je kunt er maar het beste een beetje om lachen en wat humor gebruiken. Lesgeven in het onderwijs is een vak apart. Maar zó waardevol! Je krijgt er veel voor terug. Bijvoorbeeld als je de leerlingen een jaar later op de gang tegenkomt en ze zeggen: “Mevrouw, ik weet de samba dans van vorig jaar nog hoor!” en ze het stukje dans meteen spontaan op de gang laten zien als bewijs. En dat zijn dan vaak de jongens die in eerste instantie niet wilden dansen!

Weet dus dat je met danslessen in het voortgezet onderwijs veel kunt bereiken, maar dat de resultaten niet altijd direct zichtbaar zijn.

Verder houd ik het laagdrempelig: meedoen en ervaring opdoen is belangrijker dan technisch goed kunnen dansen. “Krijgen we hier ook een cijfer voor?” hoor ik ze wel eens vragen, want op school draait het nog steeds om cijfers. Nee, ik geef mijn leerlingen geen cijfers, maar wel beoordelingen en feedback. Daarbij beloon ik proberen, ontdekken wat je kan. en durven presenteren..

Waar het op de meeste dansscholen vooral om de danstechniek of choreografie gaat, draait het in het onderwijs vooral om een veilige relatie opbouwen met de leerlingen. En interesse voor het vak dans creëren!

Vanuit deze veilige relatie kijk ik als docent naar wat mijn leerlingen willen en bij welke dansvorm ze zich op hun gemak voelen. Vaak vinden ze het in de onderbouw heel erg leuk om met een groepje zelf een choreografie te bedenken. En dat kunnen ze heel goed! Ik waak er dan wel voor dat het geen TikTok dansjes worden. Daar is op zich niks mis mee en je kunt het zelfs gebruiken (zie ook dit artikel van dansdocent Noa Tielens), maar de dansmoves in TikTok blijven vaak erg klein. Ik waak ervoor dat ze echt een choreografie maken (niet alleen een dansfrase) en de ruimte durven te gebruiken.

Inmiddels werk ik alweer vijftien jaar als dansdocent in het voortgezet onderwijs. Zodoende heb ik geleerd wat goed past bij de verschillende leerlingen. Voor de brugklassers blijkt een focus op werelddans goed te werken! Daarom deel ik hieronder mijn lessenreeks ‘kennismaken met dans’ door middel van werelddans. Met handige tips over wat wel en niet goed werkt met deze leeftijd!

Lesprogramma werelddans

Wat kun je doen met deze brugklassen? Hoe kun je ervoor zorgen dat de jonge leerlingen toch een beetje geïnteresseerd raken in dans? Ik heb veel werkvormen uitgeprobeerd en voor mij werkt een lessenserie met diverse werelddansen het best. Kennismaken met dans in allerlei verschillende vormen, daar draait mijn lesprogramma om. Wat is een choreografie? Welke dansvormen zijn er? Welke traditionele dansen zijn er in de wereld en welke functies hebben ze? Wat weten de leerlingen al?

De brugklasleerlingen krijgen zes weken les en elke week behandel ik een andere dansstijl. Van klassiek ballet (natuurlijk neem ik mijn spitzen mee en vertel daar van alles over) tot de Braziliaanse samba en de Zuid-Afrikaanse gumboot dans. Elke les behandel ik een werelddans en studeer een stukje choreografie met ze in. Flamenco, salsa & merengue, linedance… Zo is er altijd wel een dansstijl waar een aantal leerlingen wat mee kan.

Ik geef les op een aantal scholen. Op de ene school zijn de leerlingen overwegend wit en op de andere scholen ontmoet ik leerlingen met diverse culturele achtergronden. Vooral die leerlingen vinden het fijn dat ik dans uit verschillende culturen behandel.

Mijn inspiratie heb ik gehaald uit de reizen die ik in mijn leven heb kunnen maken. Daar is mijn liefde voor diverse dansculturen ontstaan. Zo danste ik ooit bij de folkloregroep Dushi Korsow in Curaçao. En dertig jaar geleden bedacht ik al een voorstelling met veel werelddansen en gastoptredens van onder andere een Griekse dansgroep en een Indonesische danseres. Het programma van de voorstelling stond op een vliegticket en het toegangskaartje was een kofferlabel! Maar al die inspiratie vertaalde ik dus ook in een lesplan voor brugklassers…

Er is in dit artikel niet genoeg ruimte om de achtergrond van elke dansstijl uitgebreid te bespreken. Daarom link ik door naar informatiepagina’s en filmpjes, zodat je je kennis van deze werelddansen zelf kunt uitbreiden. In dit artikel zoom ik dus minder in op de inhoud van de stijlen, maar des te meer op de ins & outs van het overdragen van deze stijlen aan deze specifieke doelgroep. De rest is, geheel toepasselijk, huiswerk. ;)

Les 1: Kennismaking en samba

Levend memorie (alleen les 1)

De leerlingen komen de studio in en ik ga rustig met ze zitten. Ik stel ze op hun gemak en vraag naar hun ervaringen met dans. Ook vertel ik wat ze van mij en de danslessen kunnen verwachten. We starten met een spel: levend memorie. Dat gaat zo:

Ik vertel ze nog niet welk spel. Voordat ik daaraan begin, geef ik ze een opdracht: ga in een rij staan op volgorde van de maand waarin je jarig bent. Let op: zonder te praten of fluisteren.
Als dat klaar is, check ik of de volgorde goed is en ik onthoud twee leerlingen die in dezelfde maand jarig zijn. Ik roep ze naar voren en breng ze naar de kleedkamer. Dat is natuurlijk spannend voor ze want de klas weet nog niet wat er gaat gebeuren. Ik leg de twee leerlingen uit dat we levend memorie gaan spelen.
Ik ga terug naar de klas en leg het spel uit. De leerlingen vormen koppels en zij spreken samen een dansbeweging af.
Ik roep de twee leerlingen uit de kleedkamer en zij spelen met de klas het memoriespel.
Geef ze als tip mee dat ze niet met vriendjes of vriendinnetjes samen moeten werken. De spelers raden de koppeltjes dan veel te snel.
En heb je een klas met een oneven aantal leerlingen? Speel dan zelf mee. Sommige leerlingen vinden het “vet leuk” om met jou als docent het spel te spelen.

Daarna start ik met de warming-up en een stukje streetdance choreografie,die ik elke volgende les weer een stukje langer maak. Zo begin ik iedere les. Daarna behandel ik tijdens elke les een andere werelddans. Zo bestaat elke les uit een onderdeel die ze grotendeels kennen en een onderdeel die nieuw voor ze is.

Warming up (iedere les)

♫ muzieksuggestie: Raggamuffin - Selah Sue

De warming up bestaat uit isolaties, balansoefeningen en side stretches. Doel: even tot rust komen en concentreren op je lichaam.

Streetdance (iedere les)

♫ muzieksuggestie: Real man - Korede Bello

Na de warming up start ik met een stukje streetdance choreografie. De leerlingen staan in rijen en ik spreek met ze af dat als ik “voorste rij achter” zeg, de leerlingen vooraan snel naar achteren gaan en de rijen opschuiven naar voren. Zo komt elke rij een keer vooraan te staan. Altijd hilarisch als de ’stoere’ jongens vooraan komen en zij zo snel mogelijk weer naar achteren willen maar ik ‘per ongeluk’ vergeet de rijen te wisselen.

Voordat we beginnen met een nieuwe werelddans laat ik ze altijd op de grond zitten. Dan is het meteen duidelijk dat we in gesprek gaan over een nieuwe dansstijl en dat ik de theorie hierover met ze ga delen. Zelf zit ik ook. Maar wel op een krukje want ik ben de jongste niet meer!

Samba

♫ muzieksuggestie: Magalenha - Sérgio Mendes

Ik geef achtergrondinformatie over deze muziek- en dansstijl. Bijvoorbeeld over hoe deze dans ontstaan is en dat samba gedanst wordt tijdens het grote carnaval in Rio de Janeiro. En natuurlijk studeer ik een stukje choreografie in met eenvoudige passen. Fysiek niet moeilijk, maar er is wel concentratie nodig voor het juiste tempo!

Als de groep zich veilig voelt, laat ik ze deze korte choreo per rij dansen. Dan gaat eerst iedereen op de grond zitten en zet ik de muziek aan. Ik roep de rijen omstebeurt op: één rij gaat staan en danst de choreo. Daarna gaat de rij weer zitten en roep ik een volgende rij op. Dat is voor sommigen spannend, maar als de klas goed reageert dan zie je ze groeien.

Tijdens de volgende lessen wissel ik de werelddansen af. Jullie kunnen de volgorde van de lessen natuurlijk zelf bepalen. Ik verander de volgorde ook wel eens. Afhankelijk van de interesse en motivatie van de groep.

Les 2: Flamenco

♫ muzieksuggestie: Al Titi - Esperanza Fernández

Deze dansles is niet zomaar gedaan. Ik heb zelf basis Flamenco lessen gehad bij Studio Porcelijn. Daar kun je alles leren over de Flamenco, de dansstijlen binnen de Flamenco (palos) en het compás van 12 tellen. Meestal tellen we bij streetdance tot 8, maar binnen de Flamenco gebruiken ze stijlen die tot 12 tellen. Op één na. Er is één muziekstijl binnen de Flamenco waarbij je tot 4 telt en deze gebruik ik in mijn les. Deze stijl heet “tangos”, niet te verwarren met de tango uit Argentinië.! Met deze link kom je meer te weten over deze stijl: informatie Tangos.

Met het klappen in de handen geven de dansers de accenten aan in het compás. De accenten klappen ze op de 12, 3, 6, 8 en 10. Zie ook onderstaande video. Je kunt klappen met de bolle hand: dit noem je “palmas sordas” of met de vingers van de ene hand op de palm van de andere hand: dit noem je “palmas altas”. Omdat de “palmas altas” harder klinkt, gebruiken ze deze klank voor de accenten in het compás.

Wil je zelf als dansdocent meer weten over deze geschiedenis van deze dans? Voor een diepgaande achtergrond over het ontstaan van de Flamenco lees je het boek Flamenco: Conflicting Histories of the Dance.

Leuke anekdote: Als ik de les start met de Spaanse Flamenco, gaat er altijd wel een leerling in flamingo houding staan. Er wordt één been opgetrokken en dan vertel ik ze dat de flamingo, met een i, mijn favoriete vogel is. Maar dat ik het daar niet over ga hebben. Hetzelfde gebeurt vaak met mijn salsa en merengue les. “Mevrouw, merengue is toch wat je kan eten?” “Ja, meringue, met een i, is dat superlekkere schuimgebak maar daar kun je niet mee dansen. We gaan wel de merengue dánsen.”

Les 3: Salsa & merengue

♫ muzieksuggesties salsa: Los campeones de la salsa - Willy Chirino
♫ of voor een wat rustiger tempo: Tu eres mi sueño - Septeto Acarey
♫ muzieksuggestie merengue: A pedir su mano - Juan Luis Guerra
♫ muzieksuggestie lambada: Lambada - Kaoma

Ik dans de salsa en merenque in één les omdat de leerlingen dan goed het verschil in ritme kunnen ervaren. Dat is extra belangrijk, omdat ik de focus niet leg op het partnerdansen, maar op het ritme.

Het ritme van de salsa is als volgt: je telt tot 8 en je stapt op de tellen 1, 3 en 4 en dan weer op de 5, 7 en 8. Dus je houdt je pas in op tel 2 en 6. Om het duidelijk te maken voor de leerlingen zeg ik tijdens het oefenen vaak "1-stop-3-4, 5-stop-7-8 enzovoort. De merengue is dan weer en stuk makkelijker: je stapt gewoon op elke tel. Je slaat dus nooit een tel over. Overigens kun je nog een ritme oefenen die op de salsa lijkt: de lambada. Hier stap je op 1, 2, 3 en dan weer 5, 6, 7. Dus je stop op de tellen 4 en 8. Dit ritme is voor de leerlingen vaak makkelijker dan het salsa ritme.

Je kunt met al deze stapjes naar links en rechts draaien en van voor naar achteren. Wissel maar veel af en dan kijken of het lukt om het ritme vast te houden.

Salsa en merengue dans je meestal samen, in tweetallen, maar dat laat ik de leerlingen nooit doen. Daar ben ik ooit mee begonnen, maar dat heb ik snel genoeg overboord gegooid. Deze leeftijd gaat echt niet dansen met een klasgenoot! Dus laat ze maar in dezelfde opstelling staan als je normaal doet en oefen eerst de basispassen met ze. Op YouTube kun je heel veel instructiefilmpjes vinden.

Op Dans Magazine vind je beknopte informatie over salsa en merengue. Wil je zelf als dansdocent meer diepgang en achtergrond? Neem dan eens een kijkje bij deze boeken: Salsa for people who probably shouldn’t over de populariteit van salsa in Groot-Brittannië, en het meer praktische handboek Ken je dans - Samba en Salsa. Verder kun je online de volgende documentaires over salsa vinden: Salsa! The Dance Sensation en La Salsa Cubana.

Les 4: Line dancing

♫ muzieksuggestie: Jerusalema - Master KG
♫ muzieksuggestie: Macareno - Los Del Rio
♫ muzieksuggestie: Achy Breaky Heart - Billy Ray Cyrus

Line dancing heb ik in dit programma gezet nadat ik tijdens de corona tijd dit filmpje zag. Deze Jerusalema dance challenge is destijds viral gegaan. Het is niet de ‘echte’ line dance omdat het niet op country muziek wordt gedanst, maar qua vorm lijkt het er wel sterk op vanwege de herhaling van de eenvoudige passen. De dansers draaien namelijk net als bij line dance na een serie passen steeds een kwartslag. Tip: houd de passen eenvoudig, want de ervaring leert dat de moeilijkheid zit in het kwartslag draaien. De oriëntatie dus! Een andere bekende line dance uit 1993 die je kunt doen is de ‘macarena’.

Wist je trouwens dat line dancing uit de jaren 1980 komt? Het is voortgevloeid uit contra-dansen en volksdansen die met de immigranten uit Europa meereisden naar de Verenigde Staten. Daaruit ontstonden in de achttiende en negentiende eeuw nieuwe (cirkel en lijn) dansen die met name in het westen van de VS gedanst werden op country muziek. Maar pas vanaf de jaren 1980 werd dit ‘line dancing’ genoemd en gepopulariseerd via Hollywood films. Zoals Urban cowboy met John Travolta. In de jaren 1990 werd line dancing wereldwijd populair met de country hit ‘Achy Breaky Heart’. In de muziekvideo van dit nummer is namelijk line dancing te zien. Leer de dans met dit instructiefilmpje. Of bekijk deze choreo eens!

Meer weten? Lees dit artikel over de geschiedenis van line dance. Wil je verschillende lijndansen leren? Koop dan het e-book Dance across Texas via Bol.com.

Les 5: Gumboot

Tijdens mijn reis door Zuid-Afrika leerde ik de Gumboot dans. De dans werd daar eind negentiende eeuw bedacht door mijnwerkers.

De mijnwerkers waren destijds geketend en mochten niet met elkaar praten terwijl ze in de donkere, ondergrondse tunnels werkten. Als ze dat deden, werden ze gestraft. Gekleed in rubberen laarzen werd een communicatiemethode bedacht; een soort morse code door op hun laarzen te slaan, te klappen en te stampen. Zo konden ze protesteren tegen de slechte arbeidsomstandigheden. Meer weten? Lees dit artikel.

Voor deze dans uit Zuid-Afrika gebruik ik daarom ook geen muziek. Je kunt inspiratie halen uit dit filmpje. Maak een serie passen van ongeveer 4 x 8 tellen. Als de leerlingen de combinatie goed kennen, voer je het tempo op. Elke keer weer een stuk sneller. Leerlingen vinden het echt een leuke uitdaging om de combinatie steeds weer sneller te dansen!

Les 6: Ballet

♫ muzieksuggestie: Plies x2 6/8 - Debbi Parks en Norman Higgins

Ik doe alleen een oefening aan de barre voor pliés. Afhankelijk van de klas doe ik soms een tendu oefening erbij. En als de leerlingen gemotiveerd zijn, leer ik ze de pirouette. En dehors gaat ze vaak makkelijker af dan en dedans. Verder vertel ik veel over ballet, over waar en hoe deze dansvorm is ontstaan en over de spitzen die ik bij me heb. Ik vraag ze bijvoorbeeld: hoeveel spitzen wordt er ongeveer door een professionele danseres gebruikt? En waarom gebruikt de ene danseres veel meer spitzen per voorstelling dan de ander?

Ik kan je ook coachen!

Omdat de doelgroep zo anders is als op een dansschool zou het leuk en leerzaam zijn om eens te komen kijken in mijn les. Iedereen is welkom! Wil je meer informatie over mijn lesprogramma’s met bijbehorende korte choreografieën? Neem gerust contact met mij op. Je kunt mij mailen (dansmethetvo@icloud.com) of contact zoeken via LinkedIn.

Afspeellijst

Bronnen

Dit artikel is voortgekomen uit Mirjams jarenlange werkervaring als dansdocent in het onderwijs en vele reizen. Aanvullende informatiebronnen zijn in de tekst weergegeven als hyperlinks.

MUZIEK & LESMATERIAAL - JONGEREN

Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les neemt veel tijd in beslag. Bovendien veranderen jongeren continu van mening over wat hip is en wat niet. Naar welke muziek luisteren zij? Welke moves zijn cool? Wat speelt er in hun leven? Maar vooral: hoe speel je daar op in? Onze redacteuren Muziek & Lesmateriaal werken veel met jongeren en schrijven artikelen met oefeningen en muzieksuggesties voor danslessen, vergezeld van didactische tips. Laat je inspireren!

Bekijk ook...