Meer bereiken met je passie voor dans? Word danstherapeut!
Fotograaf: Sjoerd Derine
BIJSCHOLING & OMSCHOLING | Danstherapeut worden lijkt in trek te zijn onder dansdocenten. En terecht: door danstherapeut te worden investeer je in jouw toekomst en kun je je leven lang met dans bezig blijven! Daarnaast levert het direct meer voldoening, respect, geld, en kennis op. Al zijn de danstherapeuten vooral blij met de diepere connectie met zichzelf die ze tijdens de studie ontwikkelen. Lees in dit artikel waar je de opleidingen voor danstherapie kunt volgen. Én welke video's en boeken je nu al kunt raadplegen voor inspiratie en meer diepgang in jouw danslessen!
Deze dansdocenten gingen je voor…
Lotte Willemsma
“Voordat ik naar de dansacademie ging, wist ik al dat ik ook danstherapie wilde studeren. Mijn interesse lag altijd al meer op het effect van de gemaakte bewegingen op het gevoel van de danser/beweger, dan hoe de beweging er ambachtelijk uit ziet. Telkens weer kijken naar mogelijkheden om eigen beweging te verruimen en daarbij het effect te ervaren dat dit heeft op mentale- en emotionele gezondheid en gemoedstoestand. Continue vragen stellen: Wat voel je? Wat doet dit met je? Wil je hier verandering in brengen?”
Ragna Wetzels
“Wat ik tijdens mijn studie danstherapie aan de Hogeschool Zuyd heb geleerd is niet in een paar regels op te noemen. Buiten veel over de psychiatrie, het werken in zorginstellingen en alles wat er als hulpverlener bij komt kijken heb ik echt geleerd te dansen als en vanuit mezelf. Door de vele danslessen die gericht zijn op improvisatie, contact improvisatie en nog meer andere danslessen, heb ik mezelf echt als danseres kunnen ontwikkelen in wie IK ben. En niet iemand waarvan iemand anders wil dat ik dat ben. Daardoor is, zonder dat het getraind is techniek sterker geworden en ben ik meer in mezelf gaan geloven.”
Eva Uppenkamp
“Tijdens de opleiding danstherapie bij Codarts heb ik geleerd dat door dans te ontleden in elementen je soms een heel helder beeld kan krijgen in een overweldigende situatie die veel lijden kan oproepen. Dat je door doelgericht en helder interventies in te zetten vanuit jouw weten als danser, je iemand kan helpen in beweging te komen wanneer alles vast lijkt te zitten. Ik heb zelf op verschillende manieren in mijn leven ervaren hoe helend dans kan zijn. Dans helpt je om uitdrukking te geven aan een geheel. Daar waar woorden tekort schieten, kan dans soms het antwoord zijn.”
Danstherapie. Wat is dat nu precies?
Dans wordt al duizenden jaren therapeutisch gebruikt, maar het beroep danstherapeut is relatief jong. Danstherapie is halverwege de twintigste eeuw in de Verenigde Staten ontstaan. Toen, met de opkomst van moderne dans, ervoeren dansers dat beweging niet alleen een vorm van expressie is, maar ook gevoelens kan oproepen en nieuwe energie geeft (Koch, 2016). Een uiting van een veranderende tijdsgeest waarin ervaringsgericht leren aan populariteit won en het rationalisme langzaamaan plaats maakte voor nieuwe filosofische stromingen zoals de fenomenologie (Eddy, 2009).
Danseres Marian Chace wordt gezien als de eerste danstherapeut. Ook Mary Starks Whitehouse, die zich liet inspireren door de ideeën van de beroemde psycholoog Carl Gustav Jung, wordt tot de pioniers gerekend (Nurse, 2016). Whitehouse studeerde dans bij Martha Graham en Mary Wigman en werkte als psychotherapeut. Ze staat bekend als de uitvinder van ‘authentic movement’, een nog steeds veelgebruikte danstherapeutische methode. Verder staat tijdgenoot en choreograaf Anna Halprin bekend als pionier in het gebruiken van dans als helende kunstvorm (“Our History”).
Danstherapie of dans-bewegingstherapie (DMT) is het gebruik van beweging en dans als therapievorm, gericht op de behandeling van psychologische, mentale en lichamelijke klachten (“Danstherapie”). Of zoals de American Dance Therapy Association het verwoordt: het gebruik van beweging voor het bevorderen van de emotionele, sociale, cognitieve en fysieke integratie van het individu, met als doel het verbeteren van de gezondheid en het welbevinden (Welling, 2014).
“Vaktherapie, waarbij er gebruik wordt gemaakt van lichamelijke beweging, is een uitkomst voor patiënten die er niet goed in zijn om hun gevoelens uit te spreken of verbaal niet sterk zijn door bijvoorbeeld dementie of verstandelijke beperkingen. Maar ook voor patiënten voor wie therapie een riedeltje is geworden, waarbij ze elke keer hetzelfde verhaaltje opdreunen om te vertellen hoe ze zich voelen, zonder daar nog bewust over na te denken.”
Bij danstherapie wordt er vanuit gegaan dat woorden soms tekort schieten en dat gesprekstherapie daarom niet altijd toereikend is. Waar bij conventionele therapievormen de nadruk ligt op het ‘hoofd’ (de gedachten), wordt bij danstherapie ook het lichaam en de geest (gevoelsleven) betrokken (Welling, 2014). Danstherapie wordt dan ook als een holistische vorm van therapie beschouwd omdat het uitgaat van de eenheid van lichaam, hoofd en geest. Veranderingen in het lichaam geven blijk van veranderingen in het hoofd, en vice versa. Bij danstherapie wordt beweging daarom zowel ingezet als vorm van ‘assessment’ als primaire methode van interventie.
In tegenstelling tot het geven van danslessen, waarbij de docent danspassen en choreografie aanreikt, gaat een danstherapeut voornamelijk aan de slag met de bewegingen van de cliënten. Danstherapeuten geloven namelijk dat beweging de eerste taal is die we leren en dat die beweging, die non-verbale communicatie, iets van het onbewuste gevoelsleven laat zien (Welling, 2014). Door met hun bewegingen te werken, kunnen de cliënten bewust worden van wat er in hen omgaat. Binnen het veilige kader van de therapie, kunnen ze oefenen met het maken van nieuwe bewegingen (keuzes), om die vervolgens ook in hun dagelijkse leven toe te gaan passen.
Meer weten? Luister naar de verhelderende en inspirerende uitleg van de Amerikaanse danstherapeut Nana Koch.
Omscholing: Waar kun je de opleiding volgen?
Danstherapie als zelfstandig vakgebied bestaat in Nederland sinds de jaren 80 van de twintigste eeuw (“Danstherapie”). In deze tijd ontstonden ook de eerste Nederlandse opleidingen voor danstherapie. Twee daarvan bestaan er nog steeds: de engelstalige deeltijd hbo-master Dance Therapy van Codarts in Rotterdam en de voltijd hbo-bachelor Vaktherapie van Hogeschool Zuyd in Heerlen.
In België kun je terecht bij Agape voor een 4-jarige opleiding Dans- en Bewegingstherapie en de vervolgopleiding Creatieve Therapie aan de hogeschool Artevelde. Wie graag over de landsgrenzen heen kijkt, kan met name in het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Italië en de Verenigde Staten terecht voor opleidingen in danstherapie.
Heb je geen behoefte aan een volledige opleiding, maar wil je toch kennis maken met lichaamsgericht coachen? Dan kun je inspiratie opdoen bij het Body & Mind Language Instituut in Ijsselstein van danstherapeut Jos Dolstra. Of volg de Opleiding Danscoaching in Utrecht onder leiding van coach Caroline Renette.
Wie laagdrempelig kennis wilt maken met danstherapeutische technieken, volgt de workshops van danstherapeut Lotte Willemsma in Utrecht of van danstherapeut Katharina Conradi in Amsterdam. Een andere aanrader is de introductiecursus van Codarts in Rotterdam, die zo’n twee keer per jaar wordt gegeven.
Verder kun je je laten bijscholen in de methodiek Life/Art Process die Anna Halprin ontwikkeld heeft. Dit kan aan het Tamalpa Instituut dat zij in 1978 oprichtte in Californië. De certificaten worden erkend door de International Somatic Movement Education and Therapy Association (ISMETA). Wie nieuwsgierig is en zich eenmalig wil onderdompelen kan meedoen aan de jaarlijkse 5-daagse Summer Workshop. Het Tamalpa Instituut heeft ook dependances in Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk waar het level 1 certificaat te behalen is.
Anna was stricken by cancer about 55 years ago. She knew in early times dance was used as a healing and decided to dance to heal herself. She is now 96 years old. Anna says that being medically cured and truly healed is not the same thing.
Bijscholing: Boekentips & inspiratie
Nederlandstalig:
Op donderdag 13 februari 2020 wordt het eerste boek over de geschiedenis van de Nederlandse danstherapie gepresenteerd op Codarts. Hieraan hebben 21 Nederlandse danstherapeuten meegewerkt. Het boek Danstherapie, verkenningen van t werkveld is geschreven door Rosemarie Samaritter.
Ook de Universiteit van Nederland besteedde aandacht aan vaktherapie. In de lezing ‘Kun je jouw depressie wegdansen?’ (2020) legt wetenschapper Susan van Hooren uit hoe beweging je emoties beïnvloeden en waarom danstherapie soms effectiever is dan praatsessies.
Andere Nederlands boeken over danstherapie zijn Genezen door hand en gebaar en Leven in dans (1997) van psychiater en danstherapeute Charlotte Querido. De ‘methode Querido’ werd van 1995 tot 2002 lesgegeven aan het conservatorium in Enschede (“Charlotte Querido”).
In het boek Body & Mind Language (2009) lees je meer over het gedachtegoed en de werkwijze van de Nederlandse danstherapeut Jos Dolstra (van bovengenoemde training). Hierin beschrijft ze hoe iemands lichaamshouding iets vertelt over iemands levenshouding.
Engelstalig:
Ben je op zoek naar een laagdrempelige introductie tot danstherapie? Bekijk dan de serie lezingen over danstherapie (denk Ted-talks) van vooraanstaande danstherapeuten op het YouTube kanaal van de American Dance Therapy Association. Absolute aanrader!
Het boek Everybody is a Body (2019) is een inspirerend boek voor alle dansdocenten! Het is geschreven door Karen Studd en Laura Cox, beiden Laban/Bartenieff bewegingsanalysten. Ze beschrijven hoe mensen in de moderne digitale maatschappij steeds meer het contact met hun lichaam kwijtraken en daardoor ziek worden. Met dit boek vragen ze aandacht voor de centrale rol die het lichaam in het leven speelt en de potentie van beweging om het leven volledig te ervaren.
Inspirerend zijn ook de vele boeken van én over pionier Anna Halprin. In het boek Making Dances That Matter (2019) lees je voorbeelden en tips voor het maken van groepsdansen die bijdragen aan het welzijn van de gemeenschap. In Returning to Health (2002) beschrijft ze haar eigen creatieve genezingsproces nadat ze kanker bleek te hebben. En haar dochter Daria Halprin schreef het boek The Expressive Body in Life, Art and Therapy: Working with Movement, Metaphor and Meaning (2002) over de methodiek die Anna Halprin ontwikkeld heeft. Bekijk ook de documentaire Breath Made Visible (2011) op Amazon of de documentaire Dance to Heal hierboven.
Een standaardwerk op het gebied van danstherapie is het boek Dance/Movement Therapy: A Healing Art (1992) van Fran J. Levy. In dit boek lees je zowel uitgebreide informatie over de geschiedenis van danstherapie als hoe danstherapie wordt toegepast met verschillende doelgroepen.
Een andere must-read is het boek Offering from the Conscious Body (2002) van Janet Adler over de methode authentic movement. Het boek biedt theoretische en praktische inzichten aan de hand van de vele levendige voorbeelden van Adler, die al meer dan 35 jaar met deze methode werkt.
Meer diepgaande informatie over de psychotherapie van Jung en authentic movement lees je in het boek Dance Therapy & Depth Psychology: The Moving Imagination (1991) van Joan Chodorow. Hierin lees je zowel een historisch overzicht van de basisconcepten van Jung als hoe pionier Mary Whitehouse deze toepaste in combinatie met danstherapie. De introductie tot het boek is ook online te vinden!
Ben je wetenschappelijk geschoold en ben je benieuwd naar het nieuwste onderzoek? Dan kun je bij de databank van de Federatie Vaktherapeutische Beroepen terecht voor wetenschappelijke artikelen over danstherapie.
Bronnen
Charlotte Querido: ‘We doen hier niet aan zweverij’. (2008, augustus 2). De Stentor. Geraadpleegd op 6 januari 2020.
Danstherapie. (2019, oktober 21). Wikipedia, de vrije encyclopedie. Geraadpleegd op 3 januari 2020.
Eddy, M. (2009). A brief history of somatic practices and dance: historical developments of the field of somatic education and its relationship to dance. Journal of Dance and Somatic Practices, 1(1), 5-27.
Langen, L van. (2020, januari 11). Als alleen praten niet helpt: kun je een depressie wegdansen? Ad.nl Geraadpleegd op 12 januari 2020.
Koch, N. (2016, juli 25). An Introduction to Dance/Movement Therapy. American Dance Therapy Association.
Nurse, J. (2016). The History of Dance as Therapy. Brewminate.com Geraadpleegd op 3 januari 2020.
Our History. (n.d.). Tamalpa.org Geraadpleegd op 3 januari 2020.
Welling, A. (2014, november 8). What is Dance/Movement Therapy? Adta.org. Geraadpleegd op 3 januari 2020.
Mijn dank gaat uit naar de danstherapeuten die meededen aan een interview/onderzoek voor dit artikel. Dat zijn: Ragna Wetzels, Eva Uppenkamp, Lotte Willemsma, Simone Kleinlooh, Danique Raatgever, en Sonja Bleijerveld.
BIJSCHOLING & OMSCHOLING
We vroegen op Facebook waar dansdocenten meer informatie over willen hebben. Het antwoord was unaniem: bijscholing! Daarom lees je voortaan iedere maand op Dansdocent.nu in de rubriek ‘Bijscholing & Omscholing’ over een aanvullend of alternatief beroep. Zoals pilatesdocent, yogadocent, fysiotherapeut, danstherapeut, oefentherapeut, fotograaf, etc. Wij vertellen je wie jou zijn voorgegaan, waar je de opleidingen kunt volgen en wat het je oplevert. Daarnaast vind je bij de boekentips voldoende inspiratie voor verdieping van je eigen danslessen!
Jacqueline de Kuijper
Danswetenschapper Jacqueline de Kuijper is de oprichter en hoofdredacteur van Dansdocent.nu. Ze studeerde danswetenschappen aan Mills College in Californië. Ze werkte als pilatesdocent, webredacteur én als trainer in het bedrijfsleven. Naast het aansturen van de andere redacteuren, is ze onder andere verantwoordelijk voor de artikelen ‘Sollicitatietips voor dansdocenten’ en ‘Bijscholing & Omscholing’.